|
Sada je, posle objavljivanja osmog kola antologijske edicije "Deset vekova srpske književnosti" (izdavač IC Matice srpske), u kojoj su do sada objavljena 82 toma, i najvećim skepticima jasno da je reč o najvećem izdavačkom poduhvatu u nas u poslednjih nekoliko decenija. Iako je kraj daleko, već se nazire sveobuhvatna i raskošna slika čitavog milenijuma književnog stvaralaštva na srpskom jeziku, od početaka do danas, podjednako namenjena i stručnjacima i najširoj čitalačkoj publici.
Miro Vuksanović, rukovodilac Centra i glavni urednik projekta, kaže da se utvrđeni model knjiga od početka dosledno primenjuje: predgovor kao novo tumačenje, potom antologijski tekstovi autora, hronologija, bibliografija, ako je potreban rečnik, i reč kritičara.
- U zadatim uslovima, dok je književnost skrajnuta i bez većeg uticaja, kada škole i biblioteke imaju teške uslove za nabavku knjiga, objavljivanje ovako zamašne antologije može se smatrati podvigom, jer svake godine dobijamo deset novih tomova na hiljadama stranica. Kao što je rađeno i ranije i za ovo kolo odabrane su knjige iz različitih perioda, od najstarijih vremena do danas - ističe Vuksanović.
Tako je pred čitaocima antologija narodnih pripovedaka i predanja koju je sastavila Snežana Samardžija birajući tekstove iz Vukovih ali i drugih zbirki, pa smo dobili knjigu kakvu do tada nismo čitali. Posebno je zanimljiv tom u kojem su pisci 18. veka, pomalo skrajnuti, Jerotej Račanin, Jovan Rajić i Mihailo Maksimović, čija su dela priredili Tomislav Jovanović, Mirjana D. Stefanović i Dragana Grbić.
- Jerotej Račanin je prvi putopisac novije srpske književnosti, i to pisac koji je već početkom 18. veka pisao narodnim jezikom. Njegovo "Putašastvije ka gradu Jerusalimu" književno je dobar, zanimljiv, slikovit tekst, u kojem je opisano putovanje grupe srpskih hodočasnika od Beograda do Jerusalima i natrag, od jula 1704. do jula 1705. I Mihailo Maksimović je začetnik novog žanra srpske književnosti, satire i u pravom smislu preteča Sterije i Domanovića. Iako je napisao samo "Mali bukvar za veliku decu" on je satiričnom intonacijom o moralnim manama građanskog društva na kraju 18. veka proširio mogućnosti tadašnje srpske književnosti - kaže za "Novosti" dr Marko Nedić.
Iz bogatog dela Jovana Rajića u knjizi je njegov istorijsko-alegorijski spev "Boj zmaja s orlovi", prvo delo tog žanra u novijoj srpskoj književnosti kojim je u alegorijskom i povremeno vedrom tonu opisan rat Rusije i Austrije protiv Turske 1788-1790. i oslobađanje Beograda. Prema Nedićevom mišljenju značajna je i knjiga u kojoj je Vuk Karadžić predstavljen kao književni kritičar, a koju je priredila Marija Kleut.
- Na osnovu Vukovih analiza pesničkih i proznih knjiga tadašnjih srpskih pisaca na glasu, Milovana Vidakovića, Jovana Hadžića i Lukijana Mušickog, priređivačica je sa sigurnošću mogla reći da je Vuk, iako se kritikom bavio veoma kratko i sporadično, pravi začetnik srpske književne kritike, prvenstveno one filološki orijentisane - kaže Nedić.
Zajedničku knjigu imaju i dva srpska pisca iz Crne Gore, Stefan Mitrov Ljubiša i Marko Miljanov (priređivač je Lidija Tomić), kao i pisci srpskog romantizma Milica Stojadinović Srpkinja i Ljubomir Nenadović (priredila Radmila Gikić Petrović). U ovom kolu je i pet knjiga četiri pisca iz 20. veka, o čemu za "Novosti" dr Radivoje Mikić kaže:
- Čitalac će biti u prilici da stekne pouzdanu sliku o pesničkom delu Oskara Daviča, o najvećim pripovedačkim ostvarenjima Antonija Isakovića, jednako kao što će moći da sagleda raznolikost oblika u književnom opusu Borislava Pekića i da se još jednom uveri da je Ljubomir Simović jedan od velikih pesnika, ali jedan od najboljih dramskih pisaca srpske književnosti, inače do sada prvi živi pisac čija je knjiga objavljena u ovoj antologiji. Priređujući njihova dela Biljana Ničić, Vladislava Gordić Petković, Petar Pijanović i Bogdan A. Popović, i pišući vrlo detaljne analitičke uvide u najvažnije odlike njihovog stvaralaštva, srpskoj kulturi dali su trajan doprinos i još jednom nas uverili da se kroz sistematski zasnovane projekte može doći do velikih rezultata.
Akademik Ljubomir Simović podseća da smo u prošlom veku imali dva slična antologijska pokušaja: tokom pedesetih godina Matica srpska i SKZ objavljivali su ediciju "Srpska književnost u sto knjiga", a tri decenije kasnije "Nolit" je pokrenuo ediciju "Srpska književnost" za koju je Simović priredio knjigu Dositeja Obradovića.
- Tu potrebu za kontinuitetom pokazuje i Antologija srpskog pesništva (11-20. veka) Miodraga Pavlovića iz 1964. Najambiciozniji pokušaj predstavlja ova nova antologijska edicija "Deset vekova srpske književnosti", čija prva serija sadrži 115 knjiga, a otvara se mogućnost priređivanja i druge serije u kojoj bi bilo objavljeno ono što je propušteno u prvoj. U ovoj ediciji priredio sam knjigu Laze Kostića - kaže Simović.
DA SE ISPRED CRKVE SKUPLjALO...
Kada pogledamo koliki je tiraž ovih knjiga - 1.000 primeraka! - pitamo se koji je domet i u koliko će ruku i do koliko čitalaca dopreti ova knjiga. Inače, bio sam vrlo iznenađen kada sam video da ovogodišnja dotacija Republike za ovu ediciju iznosi 1,2 miliona dinara. Više bi se dobilo da se skupljalo pred crkvom. Samo je Hristos mogao da nahrani pet hiljada ljudi sa dve ribe i pet hlebova - primećuje akademik Ljubomir Simović.
OD NACIONALNOG ZNAČAJA
Najavljujući da je u pripremi još 18 naslova i da su neki već gotovi za štampu, akademik Vuksanović zaključuje: - Ovakav poduhvat od nacionalnog značaja trebalo bi da ima opštu podršku, ali, reklo bi se i ovoga puta, da svi zamašni poslovi kao osnovu imaju entuzijazam i odanost ljudi koji osmišljeno brinu o srpskom jeziku i književnosti na srpskom jeziku. Uostalom, tako nastaju i jezik i književno delo.
novosti.rs
|
