BANjALUKA - Arheološkim istraživanjima na njivi porodice Đumišić u Mahovljanima, stručnjaci Zavičajnog muzeja Gradiška, Milan Đurđević i Bojan Vujinović, pronašli su bogat arheološki materijal koji ukazuje na ostatke putne stanice Ad Fines, kao i rimskog naselja usred kojeg se takva stanica nalazila. Ona je ucrtana na jednom od najstarijih kartografskih prikaza iz rimskog perioda - čuvenoj Tabuli Pojtingerijani, oko 24 kilometra južno od Servicijuma, odnosno današnje Gradiške.
Naučnici su najčešće ovu "putnu stanicu" tražili upravo na prostoru današnjih Mahovljana, jer je sa leve strane stare magistrale Banjaluka - Gradiška, nekad prolazio rimski put.
- Često se raspravljalo da li je rimska putna stanica Ad Fines, granica između provincije Dalmacije i Panonije. Jer, danas se pretpostavlja da je ona išla ipak nešto južnije, a da je ovo bila neka vrsta etnografske međe između ilirskih plemena Oserijata i Mezeja. U svakom slučaju Ad Fines može da se prevede kao "kod granice" ili "pred granicom", a koje je tumačenje zapravo tačno pokazaće dalja istraživanja - priča Bojan Vujinović.
Među otkrivenim predmetima su najzanimljivije spomen-ploče (krunište stele) i četvrtasta usadna kutija za te ploče. Krunište je rađeno od krečnjaka sa prikazom lavova, koji su veoma čest motiv na teritoriji nekadašnjeg rimskog carstva.
- Ovo upućuje da se na imanju krije rimsko groblje, jer stele uglavnom predstavljaju nadgrobne ili epigrafske spomenike, ali ovakvo krunište verovatno upućuje da je ipak reč o nekropoli, odnosno groblju. Na pomenutom imanju pronađena je i usadna kutija za stelu, veoma pravilno isklesana - kaže Vujinović.
On je od vlasnika ovog imanja dobio i dve rimske kovanice koje je pronašao prilikom obrade zemljišta.
- Jedna od njih je teško čitljiva, dok druga potiče iz perioda četvrtog veka. Reč je o novcu Julijana Apostate, koji je vladao od 361. do 363. godine. Ovaj novac kovan je na tridesetu godišnjicu nekog važnog događaja, možda čak i 30 godina od osnivanja Konstantinopolja. Usled ovih nalaza arheolozi su izveli sondažna istraživanja. Pronađen je veći broj rimskih kovanica, a posebno se izdvajaju kovanice iz četvrog veka cara Konstantina, Valentinijana Prvog, Julijana Apostate, Gracijana... - kaže Milan Đurđević.
Pronađen je i jedan olovni teg, kružne zasečene forme, sa ucrtanim rimskim brojem 12, koji označava njegovu gramažu. Najverovatnije je, tvrde Vujinović i Đurđević, korišćen tokom izrade kovanica.
KLjUČ KRIJE TAJNU
Tokom istraživanja pronađen je i ključ iz trećeg ili četvrtog veka, koji upućuje na zaključak da je na ovom lokalitetu bilo rimsko naselje - vila rustika. Izdvaja se i veći broj železnih klinova, manjih tegova od olova, železnih alki, fragmenata keramičkih posuda, rimska opeka, kao i nekoliko fragmenata šuplje cigle hipokausta, koja upućuje da su još u pomenutom periodu koristili centralno grejanje.
