|
Atmosfera u Beogradu pred rat 1914. godine
izvor : rts foto: rts 19.07.2016.
Dragiša je odlikovan Karađorđevom zvezdom sa mačevima; po obrazovanju pravnik, bio je narodni poslanik i advokat. Bio je takođe fotograf i filmski snimatelj, šef Kinematografske sekcije na Solunskom frontu. Zbog politike je posle Prvog svetskog rata bio i u zatvoru.
Opisujući atmosferu pred početak rata 1914. godine, Stojadinović je napisao da je među četnicima iz stare organizacije bio priličan broj bosansko-hercegovačkih dobrovoljaca-četnika, koji su se posle rata 1913. godine vratili u Srbiju, gde su prihvatili poslove kojima su želeli da se bave. Sa njima je održavao stalne veze major Voja Tankosić. On je za njih samoinicijativno organizovao pravi četnički logor u Ćupriji. Znalo se da Srbiji predstoji obračun sa Austrougarskom zbog Bosne i Hercegovine. Verovatno da je u to vreme Tankosić sa svojom oficirskom tajnom organizacijom imao i druge planove - beležio je Stojadinović.
Podrška ugledne gospode
U to vreme, kao i ranije, u hotelu „Balkan" na Terazijama (hotel je držao Hercegovac Đoka Popara) svakodnevno se održavao sastanak svih istaknutih četničkih vojvoda i četnika koji su boravili u Beogradu.
U „Balkanu" je bio poznat „stalni sto" dr Milorada Gođevca, šefa Opštinskog saniteta i prvog organizatora četničke akcije na jugu. Za njegovim stolom obično su sedeli Golub Janić, rentijer iz Mavrova, sopstvenik „Balkana" i predsednik „Srpske braće", zatim Josif Studić Prizrenac, sekretar „Srpske braće" i braća Ribnikar ‒ Vladislav i Darko ‒ urednici „Politike". Bili su tu često i Petar Pavlović, profesor Sima Trojanović, direktor Etnografskog muzeja, zatim Sava Radulović, šef beogradske Železničke stanice i apotekar Velimir Karić.
Četnici ‒ gosti „Balkana"
Oko pomenutog stalnog društva nalazili su se stolovi vojvoda i četnika, uvek sa mnogo gostiju. Ko je želeo, tu je mogao videti kapetana Sretena Rajkovića, šefa Gorskog štaba preko Vardara, vojvode Gligorija Sokolovića, Jovana Babunskog, Vasilija Trbića, Stevu Ćelu, Doksima Mihajlovića, Đorđa Skopljančeta, Jovana Dolgača, a pored njih i poručnika Jaroslava Antonijevića, majora Voju Tankosića, kapetana Borka Paštrovića, kapetana Jovu Naumovića, takođe, sve stare četnike iz 1905. godine.
Stalni gosti takođe su bili i studenti - četnici Ličanin Miloš Svilar, Rista Toholj, Dule Dimitrijević, profesor Jovan Aleksić, Milomir Milenković, pozniji urednik „Politike", Jova Gašić, Bosanac. Dolazili su i kaluđer Jovan Grković Gapon, hemičar Dragomir Jekić, upravnik Fabrike žica Milosav Jovanović, drogerista Sava Mumdžić, apotekar kod „Guslara" M. Jovanović, narednik Miloš Ivković, narednik Sekula Vlahović...
Beogradski činovnici, trgovci i zanatlije voleli su da svakog dana navrate u ovo društvo, čuju novosti i sa svoje strane pruže kakvu pomoć četničkom pokretu, koji je oduševljavao narod u celoj Srbiji. Ove sedeljke postale su kao neki utvrđeni običaj i posle završenih ratova protiv Turaka i Bugara.
Obuka budućih atentatora
Jednoga dana u hotelu „Balkan", početkom 1914. godine, Dragiši je prišao major Tankosić, izdvojio ga iz tog društva i zamolio, u poverenju, da posle podne dođe na staro beogradsko strelište, više Smutekovca, kod Vajfertove pivare. To je bilo jedino uređeno strelište u Beogradu, gde su obavljana stalna gađanja i održavana takmičenja.
Oko četiri sata toga dana Stojadinović je otišao na strelište i tamo našao Tankosića sa još dva mladića, koje do tada nije video. Njih je Tankosić predstavio kao bosanske dobrovoljce. Jednom je zapamtio prezime: Princip, jer je za Srbiju tada bilo neobično. Drugom mladiću nije zapamtio prezime.
Obuka za instruktore
Dragiša Stojadinović je od 1908. do 1926. godine bio jedan od najboljih strelaca Srbije. Učestvovao je na međunarodnim takmičenjima 1911. godine u Rimu, 1912. godine u Bijaricu u Francuskoj, a pre toga, kao student, četovao je 1905, 1906, i 1907. godine u Staroj Srbiji i Makedoniji.
Tankosić mu je objasnio da mladiće treba dobro obučiti u gađanju revolverom, kako bi kao inteligentni đaci-četnici mogli posle da budu nastavnici za gađanje u četničkim logorima. Na taj način pripremili bi se ostali četnici i osposobili za eventualnu četničku akciju, kad to bude bilo potrebno u Bosni i Hercegovini.
Obučavanje mladića iz Hercegovine i Bosne bilo je za Dragišu Stojadinovića rutinsko, jer je to na molbu Tankosića često radio. Ni slutio nije da obučava atentatore na Franca Ferdinanda.
Belgijski pištolji
Tankosić je doneo i dva „brauning" revolvera i priličan broj kutija sa municijom. Ove revolvere i municiju dao je kao poklon Belgijanac Šarl Duse, tadašnji nastavnik mačevanja u Vojnoj akademiji i predstavnik fabrike „Nacional" u Liježu, čiji je fabrikat i revolver „brauning". Atentat je izvršen tim revolverima. Fabrika „Nacional" bila je u većinskom vlasništvu Nemaca.
rts.rs
|
