|
Crtani junaci na lomačama
izvor : novosti online foto: vn 17.07.2016.
Ciklus okruglih stolova o zabranjenim temama srpskog i jugoslovenskog stripa "Sred četkica, bajoneta...", pokrenuo je tokom proteklih meseci kroz niz tribina u Domu omladine mnoštvo pitanja i tema u vezi sa tretmanom devete umetnosti kao društveno bezazlene. Naime, ova umetnost i njeni stvaraoci u Srbiji često su bili deo važnih istorijskih događaja, ponekad i u samom njihovom središtu.
- Neki umetnici su i sudbinski platili zbog svog društvenog delovanja ili prosto sklopa okolnosti u kojem su se našli - ističe spiritus movens cele priče, urednik ciklusa Zoran Stefanović, istoričar pop-kulture i pisac. - Ovo su priče o političkim angažmanima stripara, cenzurama, ideološkim sukobima, opredeljivanjima u Drugom svetskom i građanskim ratovima, učešću u propagandi, o smrtnim kaznama, robijama i izgnanstvima, kao i o drugim, nekad zabranjenim temama i neprijatnim tajnama srpskog i jugoslovenskog stripa.
Priču je otvorila tribina naslovljena sa "Student nije zapalio vidike", okrugli sto posvećen vezi stripa i visoke politike u listu "Student" osamdesetih godina, raspuštanjima redakcija, ideološkim udarima, Osmoj sednici, raspadu Jugoslavije - "od Tita, preko žbira do vampira...". O svemu tome svedočili su Slobodan Ivkov i Milenko Mihajlović, čiji su stripovi i karijera (posebno naslovnica sa glogovim listom i vampirom) bili na dnevnom redu te Osme sednice.
- Tribina "Liberali dečjim suzama ne veruju" nastavila je priču o involviranosti stripa u važne političke događaje "onog" doba - objašnjava Slobodan Ivkov, istoričar umetnosti i urednik. - Ovog puta, na "dnevnom redu" su bile lomače, i to one na kojima su goreli stripovi na gradskim trgovima u "borbi protiv trivijalizacije", dakle sledeća pitanja: Kako je potezom pera 1971-1972. uništena strip produkcija "Dečjih novina", "Politike" i drugih? Koja je uloga stripa u sukobu Srpskih liberala i hrvatskog Maspoka sa Titom? Zašto su tokom državnog Kongresa kulturne akcije u Kragujevcu 1971. stripovi javno spaljivani? Šta je bila ideološka pozadina tzv. Zakona o šundu u Srbiji?
Ivkov kao treću zabranjenu temu, koja se našla u fokusu naredne tribine ("Najdraži američki četnici"), navodi pripadnike Jugoslovenske vojske u otadžbini, koja je dobila sopstveni mikrožanr u stripu još 1941. Naime, za vreme Drugog svetskog rata, vodeći izdavači u SAD - "DC komiks" i "Marvel" izdavali su stripove o četnicima i njihovoj borbi protiv fašista, kao deo propagandne podrške saveznika evropskim gerilcima. Ali je druga ideološka strana, komunistička, brzo reagovala, i to na samom američkom tlu. Skoro osam decenija ovaj okršaj u američkom stripu bio je nepoznat široj javnosti, naročito jugoslovenskoj.
- Postojali su u Americi stripovi sa četnicima - superherojima u obračunu sa Nemcima, ali to je kod nas ostalo nepoznato, kao što ovde nikada nisu objavljene ni epizode o borbi Flaša Gordona protiv nacista - otkriva Ivkov, dok Zoran Stefanović dodaje da se stripovima o četnicima bavio i upravo jedan od posleratnih autora "Flaša Gordona".
O "američkim četnicima" govorio je istoričar dr Kosta Nikolić, autor brojnih monografija, među kojima i čuvene "Nemački ratni plakat u Srbiji 1941-1944". Nikolić je pripovedao i na temu "Pod okriljem nemačkog orla", na tribini koja se bavila ruskim i srpskim striparima koji su tokom Drugog svetskog rata, u okupiranom Beogradu, radili antikomunističku i antisemitsku propagandu. Delovali su u okviru "Propagandnog odeljenja Jugoistok" nemačkog Vojnog zapovednika u Srbiji, u odeljenjima Nedićeve vlade ili za razne listove... Bilo da su to radili iz egzistencijalnih razloga, da sačuvaju živu glavu, iz ideoloških uverenja, svakom od ovih umetnika je to promenilo život, a u nekim slučajevima i zapečatilo sudbinu.
- Autori takvih plakata i stripova prokaženi su kao izdajnici - kaže Ivkov.
Bilo je, dodaje naš sagovornik, i streljanja, a i "čudnih" smrti.
- Poneseni oslobođenjem od fašizma, preostali autori stripa i izdavači u Srbiji odmah su spremali nove poduhvate. Ali, sloboda je stigla u čizmama, pod kapom-titovkom i podrazumevala je ideološku revoluciju - objašnjava Stefanović.
"Sloboda je stigla u čizmama" naziv je i poslednje održane, tribine posvećene uspomeni na Milorada Dobrića (1924-1991), povodom 70 godina od izlaska "Tri ugursuza" i novog reprinta u izdanju novosadskog "Komika".
ZABRANA ZA "TRI UGURSUZA"
Već decembra 1945. Okružni sud Beograda zabranjuje izlaženje edicije "Tri ugursuza za vreme okupacije" mladog debitanta Milorada Dobrića sa saradnicima, kao i stripovanih romana "Poštareva kći" Aleksandra Puškina i "Vaskrsenje" Lava Tolstoja, uz obrazloženje da te knjige "štetno deluju na našu omladinu". Usledile su godine zabrana, da bi tek posledice Titovog raskida sa Sovjetskim Savezom 1948. i tajnog pristupanja Jugoslavije NATO 1952. dale priliku da se ideološke prepreke skinu i da strip bude obnovljen. Ali ovog puta od strane jedne nove generacije - većinom omladinaca.
novosti.rs
|
