U Srbiji i svetu vazduh prekomerno zagađen

izvor: euractiv  foto:                                                                                                               27.09.2016

U svetu 92% stanovništva živi u područjima sa povećanim nivoom zagađenja vazduha sitnim česticama, a u Srbiji je prosečna zagađenost dva puta viša od preporučene, i za trećinu viša nego u bogatim evropskim zemljama, ali i duplo niža od svetskog proseka, pokazao je izveštaj Svetske zdravstvene organizacije objavljen 27. septembra.

U Srbiji srednja vrednost zagađenja sitnim česticama prečnika do 2,5 mikrona iznosi 19 mikrograma po kubnom metru vazduha, a u gradskim područjima 21, dok je preporučena vrednost Svetske zdravstvene organizacije 10 mikrograma. Zagađenje u Srbiji varira od 12 do 33 mikrograma, navodi se u izveštaju koji daje srednje godišnje vrednosti (medijanu) zagađenja.

Direktorka odseka za javno zdravlje u Svetskoj zdravstvenoj organizaciji Marija Neira pozvala je na hitne mere za poboljšanje kvaliteta vazduha u svetu.

"Postoje rešenja, a to su pre svega održiviji sistem transporta, upravljanje čvrstim otpadom, korišćenje čistih peći i goriva u domaćinstvima, kao i obnovljivi izvori energije i smanjenje industrijskih emisija", navela je ona a preneo AFP.

Izveštaj je sačinjen na osnovu podataka iz 3.000 mesta u svetu, pretežno gradova, a urađen je u saradnji sa univerzitetom Bat (Bath) u Velikoj Britaniji.

Zaključak je da 92% stanovništva živi u područjima u kojima je zagađenje sitnim česticama veće od preporučenog limita od 10 mikrograma po kubnom metru. Ove sitne čestice su zagađivači poput sulfata, nitrata i crnog ugljenika, koji ulaze duboko u pluća i kardiovaskularni sistem i zbog toga su ozbiljan rizik za zdravlje ljudi. Nivo zagađenja posebno je visok na istočnom Mediteranu, u jugoistočnoj Aziji i zapadnom Pacifiku.

Sa izuzetkom Amerike, manje od 20% stanovništva živi u mestima u kojima kvalitet vazduha odgovara standardima SZO.

Osnovni izvori zagađenja vazduha su, po podacima SZO, neefikasna transportna sredstva, sagorevanje goriva u domaćinstvima, sagorevanje otpada, elektrane na ugalj i industrija, preneo je AFP. Ljudska aktivnost nije jedini izvor zagađenja, jer prirodne pojave poput peščanih oluja, posebno u blizini pustinja, mogu imati veliki uticaj na kvalitet vazduha.

Eksperti se nadaju da će zahvaljujući novim podacima podstaći države da više učine kako bi smanjile zagađenje vazduha, posebno s obzirom na to da su svetski lideri u septembru 2015. utvrdili ciljeve održivog tazvoja u koje spada i osetno smanjenje broja smrti i bolesti usled zagađenog vazduha do 2030. godine.

Svaki 10. umre zbog zagađenja

Svake godine, oko tri miliona smrti se može povezati sa izloženošću zagađenja vazduha van kuće, dok je prema procenama iz 2012. te godine 6,5 mliliona smrti, odnosno 11,6% smrti u svetu, bilo povezano sa zagađenjem spoljnog i unutrašnjeg vazduha, navodi AFP.

Neprenosive bolesti poput kardiovaskularnih bolesti, moždanih udara i raka pluća, uzrok su 94% smrti povezanih sa zagađenjem spoljnog vazduha, a više od 90% smrti događa se u zemljama sa niskim i srednjim prihodima, u koje spada Srbija. Skoro 75% smrti zabeleži se u regionima jugoistočne Azije i zapadnog Pacifika.

Kada se u podacima u smrtnosti izbrišu razlike u starosnoj strukturi, smrtnost povezana sa zagađenjem vazduha u svetu iznosi 47 na 100.000 stanovnika, u evropskim zemljama sa visokim prihodima 25, u evropskim zemljama sa niskim i srednjim prihodima 54, a u Srbiji 34 na 100.000.

U Evropi se i u nivou zagađenja beleži razlika između zemalja sa visokim prihodima, gde je prosečna zagađenost sitnim česticama 14 mikrograma po kubnom metru, i zemalja sa niskim i srednjim prihodom gde je zagađenje 25 mikrograma.

Prema podacima iz 2014, prosek u svetu je 39 mikrograma, najzagađenije su bogate zemlje istočnog Mediterana sa 91 mikrogramom, slede siromašnije zemlje ovog regiona sa 55, kao i u jugoistočnoj Aziji, a situacija je najpovoljnija u bogatim zemljama američkog kontinenta - 9 mikrograma, dok je u onima sa srednjim i nižim prihodima prosek 17 mikrograma.