Srednjovekovni nadgrobni spomenici, stećci, konačno su stigli na dnevni red za upis u Uneskovu listu materijalnih kulturnih dobara!
Ministar kulture Ivan Tasovac zajedno sa kolegama iz Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Hrvatske, Branislavom Mićunovićem, Sredojem Novićem i Androm Zlatar Violić juče je generalnoj direktorki Uneska Irini Bokovoj uručio zajedničku nominaciju „Srednjovekovnih nadgrobnih spomenika - stećaka“ za Listu svetske baštine. Uručenje se dogodilo u okviru godišnjeg sastanka Saveta ministara kulture Jugoistočne Evrope koji se održava u Ohridu.
Nominacija stećaka je bila, podsetimo, prvi međudržavni projekat u oblasti kulture na Balkanu u 21. veku, koji su od 2009. do 2014. godine zajednički izveli stručni timovi Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Crne Gore i Srbije. Za upis je predloženo trideset srednjovekovnih nekropola sa stećcima od kojih su u Bosni i Hercegovini dvadeset i dve lokacije, u Hrvatskoj dve, u Crnoj Gori i u Srbiji po tri.
Stećci su, prema procenama stručnjaka, podizani od 13. do 16. veka, mahom na teritoriji Hercegovine. Najviše ih je sačuvano na teritoriji BiH, oko 66.000, dok ih u Srbiji ima 2.000, u Hrvatskoj oko 4.000, a u Crnoj Gori oko 3.000.
Stećci su jedinstvena pojava u srednjovekovnoj evropskoj umetničkoj i arheološkoj baštini. Ovi spomenici, koji u nekim slučajevima imaju 30.000 kilograma, i obično su grupisani na grobljima koja se nazivaju nekropole, imaju neverovatne dekorativne motive, od kojih su mnogi i dan-danas enigma. Po jednoj od teorija, vezuju se za bogumile, srednjovekovnu bosansku sektu i mahom su nastajali pre dolaska Turaka. U Srbiji ih najviše ima uz Drinu. Uglavnom, ima ih svuda na potezu od dalmatinskog zaleđa do zapadne Srbije, gde je bilo krečnjačke stene, pogodne za pravljenje spomenika. Često nemaju urezan tekst, tako da je do sada uglavnom proučavana ornamentika na njima. Ugravirani su prizori igranja kola, lova, turnira, kao i mačevi i štitovi.
Na stećcima, za koje se pretpostavlja da su pravljeni u drugoj polovini 14. veka, pojavljuju se slovenski i staroslovenski natpisi.
MODA ZA IMUĆNE
Postoji teorija da su stećci, kao neka vrsta mauzoleja, bili moda tadašnjeg doba, rezervisana za imućne, feudalce višeg reda. O tome govore i sami stećci, na kojima se, primera radi, može vide gravira kafedžije, a mnogi među njima prikazuju profesiju kojom se pokojnik bavio.
