|
Doktorske disertacije: Od baštine do najnovijih dostignuća
izvor: rts 14.11.2014.
Od osnivanja 1921. godine, Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" sakupila je više od 25.000 disertacija. Neke od njih su još iz 19. veka, neke su odbranjene na stranim univerzitetima, novije su stigle u digitalnom formatu, ali su i mnoge starije digitalizovane da bi im se olakšao pristup. Među njima su i one Mihaila Petrovića Alasa, Veselina Čajkanovića, Jovana Skerlića i Aleksandra Belića.
Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" poseduje najveću kolekciju doktorskih disertacija u zemlji koja broji više od 25.000 naslova. Ova vrsta građe nije jednoobrazna i kada govorimo o disertacijama uzimamo u obzir ne samo one umnožene i ukoričene radove koje doktorandi na univerzitetima prilažu radi okončanja svojih doktorskih studija.
Jedan deo zbirke obuhvata i starije publikacije, objavljivane u malom broju primeraka tokom 19. i u prvoj polovini 20. veka.
U te stare štampane teze spadaju i radovi autora iz Srbije koji su odbranili svoje doktorate u inostranstvu, ali i dela naučnika koji su, po prerastanju Velike škole u Beogradski univerzitet 1905. godine, doktorirali na ovoj visokoškolskoj ustanovi.
Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković" od svoga osnivanja sistematski sakuplja ovu vrstu materijala.
Iako poseduje i znatan broj dela iz univerzitetskih centara bivše Jugoslavije, od 1990. godine depozitna je samo za disertacije odbranjene na Univerzitetetu u Beogradu. U Biblioteci je dosledno praćena produkcija disertacija na univerzitetima u Srbiji, što je rezultiralo objavljivanjem više bibliografskih publikacija sa popisom odbranjenih doktorata pod nazivom Pregled doktorskih disertacija odbranjenih u Srbiji (u više svezaka za periode od 1945. do 1985).
Zbirka digitalizovanih disertacija
Uspostavljanjem Digitalnog repozitorijuma Univerziteta u Beogradu (PHAIDRA) omogućeno je formiranje elektronski dostupne zbirke disertacija, a odlukama Univerziteta uspostavljena je procedura koja obavezuje doktorande da, pored štampanog primerka, predaju i istovetni elektronski primerak svog doktorskog rada.
Na taj način od maja 2012. godine sve odbranjene disertacije koje stižu u Biblioteku čuvaju se u papirnom ali i elektronskom obliku. Disertacije, dostupne u otvorenom pristupu na adresi eteze.bg.ac.rs, mogu se koristiti, čitati i preuzimati u skladu odredbama licence Kreativne zajednice (Creative Commons) za koju se doktorand opredelio.
Ubrzo potom pristupilo se i sprovođenju retrospektivne digitalizacije što se odigrava u dva segmenta: digitalizacijom na zahtev korisnika, koji daje saglasnost da se njegova disertacija, odbranjena pre 2012, unese u elektronskom obliku u Repozitorijum, i digitalizacijom korpusa disertacija na kraju 19. i s početka 20. veka. Ovaj poduhvat se realizuje u okviru projekta "Digitalizacija doktorskih disertacija odbranjenih do 1941. godine: disertacije naučnika iz Srbije odbranjene na stranim univerzitetima i disertacije sa Beogradskog univerziteta (1905–1941)" koji je podržalo Ministarstvo kulture i informisanja Vlade Republike Srbije.
Cilj ovog dugoročnog projekta, čija se prva faza privodi kraju, jeste da učini vidljivijim disertacije autora iz Srbije nastale u jednom istorijskom periodu, te da pomogne u boljem razumevanju i sagledavanju dela naše naučne baštine.
Razvojni luk domaće nauke
Digitalizovani su doktorati Mihaila Petrovića Alasa, Veselina Čajkanovića, Jovana Skerlića, Aleksandra Belića, Branislava Petronijevića, Ljubomira Nedića i drugih koji su svoja rana naučna dela branili na velikim evropskim univerzitetima.
Među radovima odbranjenim na Beogradskom univerzitetu od 1905. godine mogu se izdvojiti disertacije Milana Stojadinovića, Ksenije Atanasijević, Đorđa Tasića, Stevana Jakovljevića, Milana Kašanina i dr.
Digitalizacijom starih disertacija na jednoj strani i svakodnevnim ažuriranjem Repozitorijuma radovima koji sadrže najaktuelnije rezultate na drugoj, uspostavlja se ilustrativan pregled naučnih dostignuća i moguće je sagledati razvojni luk domaće nauke.
Nastajale u rasponu od jednog i po veka, branjene na različitim univerzitetima, štampane ili umnožavane, malog, nestandardnog ili jasno propisanog formata, disertacije su uvek imale za cilj da pruže naučni doprinos i da pomere granice saznanja.
Disertacije tako postaju ne samo izvor informacija već i sredstvo preispitivanja, prepoznavanja i adekvatnog vrednovanja sopstvenih, nacionalnih naučnih i kulturnih kvaliteta.
|
