|
Rakije iz manastira pune rafove i kase
izvor: evn foto: vn 14.02.2016.
Srpska pravoslavna crkva godišnje proizvede alkoholnih pića gotovo koliko i prosečni vinski gigant. Iz manastirskih podruma eparhija u Srbiji i regionu godišnje izađe i do pola miliona boca najkvalitetnijeg vina. Samo manji deo je namenjen bogosluženjima, dok sve ostalo ide na tržište. Poslednjih godina primetno je da su manastirska vina stigla i na rafove najvećih trgovinskih lanaca u državi.
Koliko tačno crkva zaradi od proizvodnje akcizne robe, podatak je kojim ne raspolaže čak ni Srpska patrijaršija u Beogradu, ali po obimu proizvodnje i prosečne cene procenjuje se da se u eparhijske kase godišnje slije - nekoliko miliona evra. Kako Crkva uživa nezavisnost u pogledu poreza i finansija, tokovi ove vrste crkvenog poslovanja odvijaju se daleko do očiju javnosti.
Naglo širenje manastirskih dobara, ulaganja u velike proizvodne i skladišne kapacitete, kao i osnovanje crkvenih preduzeća za promet ovom vrstom robe, razlozi su sve češćih kritika kojima je izložena Srpska crkva. Zamera joj se trend komercijalizacije i lukrativnog poslovanja, koji je, po mnogima, nespojiv sa duhovnom misijom Crkve.
Masovna proizvodnja alkoholnih pića, hrane, luksuznih i umetničkih predmeta Crkvu i njene eparhije redovno suočavaju sa kritičarima, kojima je trn u oku činjenica da je Crkva oslobođena poreza.
Produkcija crkvenog vina i rakije, sa druge strane, odavno je prevazišla nivo suvenira ili crkvenih potreba. Od oko 600 vinskih brendova ovih prozivoda, oko stotinu pripada crkvama i manastirima. SPC baštitni bogatu vinsku tradiciju, a vino se vekovima prodavalo samo u manastirima. Poslednjih godina, međutim, eparhije su se okrenule tržištu. Veliki novac uložen je u zasade, proizvodne linije za industrijsku proizvodnju, luksuzna pakovanja i prateći program. Vina sa grbom Srpske crkve i njenih manastira stigla su i na police supermarketa. Među njima i običnih stonih vina, koje ne krasi čak ni geografsko poreklo.
Ovome svedoči i činjenica da Podrumi "Tvrdoš" Eparhije zahumsko-hercegovačke, koji je jedan od dominantnih crkvenih proizvođača, godišnje proizvede oko 300.000 boca plemenitog pića. Ova vinarija ima svojih desetak brendova, koji se osim u zemljama regiona, izvoze i u inostranstvo. "Vranac", "merlo" ili "šardone" sa žigom hercegovačkog manastira po ceni od oko 1.000 dinara može da se kupi u većini bolje snabdevenih samousluga i svim specijalizovanim prodavnicama.
U proizvodnju grožđanog nektara uključila se i Srpska patrijaršija. Preduzeće "Patrijaršijska dobra d.o.o.", registrovano u sedištu SPC u Beogradu, rukovodi vinogradima u Sremskim Karlovcima i godišnje prozivede oko 25.000 litara vina. Grb Srpske crkve stoji na etiketama patrijaršijskog belog, crvenog, roze vina.
Na rafovima prodavnica jedno od najčešćih je i dečansko vino. Manastir Visoki Dečani od grožđa iz Velike Hoče godišnje "izmulja" oko 50.000 litara vina, od čega je najveći deo namenjen tržištu. Među vinarskim manastirima poznati su i Bukovo, sa produkcijom od oko 8.000 litara, kao i Petkovica sa oko 7.000 litara. Većina eparhija proširuje zasade vinograda i trudi se da poveća proizvodnju.
Širokom paletom vina i rakije na rafovima prodavnica svoje mesto je izborio i manastir Kovilj iz Eparhije bačke. Koviljski monasi peku šljivovicu, viljamovku, dunjevaču, kajsijsevaču, pa i jabukovaču čija maloprodajna cena iznosi čak 4.300 dinara. Po žestokim pićima na ceni su manastiri Žiča, Lelić, Kaona, Bišnja, Sukovo...
Duh biznisa oseća se u talasu otvaranju prodavnica crkvene robe, ali i u onlajn prodaji i preko internet-
-sajtova eparhija. Osim vina i rakije, u ponudi ovih tržnica su i luksuzni sirevi, ulja i niz preparata i melema.
Za crkvena alkoholna pića trgovci kažu da su tražena roba, pa i prodaja postepeno raste.
- Kupci u našim prodavnicama mogu da odaberu dve vrste crkvenih vina - "tvrdoš" i "dečansko" - objašnjavaju u kompaniji "Delez" Srbija, u okviru koje posluju "Maksi", Tempo" i "Šop end go". - "Tvrdoš" nabavljamo direktno preko manastira, a "dečansko" u saradnji sa distributerom. U dogovorima smo sa još jednim manastirom, jer ima prostora za proširenje ponude.
Više trgovačkih lanaca u Srbiji na spisku dobavljača ima i manastir Kovilj. Ne posluju, kako kažu, preko posrednika, nego direktno, budući da je Kovilj zaveden u u sistemu PDV-a.
- U kategoriji je koja uvodi u PDV obveznike. Promet od preko osam miliona dinara "prisiljava" proizvođače da uđu u sistem PDV-a i naplate poreza - objašnjava nam jedan od prodavaca.
Preduzetnički elan vladika često je na meti laičke javnosti, ali i unutar crkve. Postoji i niz inicijativa da se po ugledu na Katoličku crkvu oporezuje svaka delatnost koja nema bogoslužbeni karakter i koja rađa konkurenciju na tržištu.
Način trošenja crkvenog novca najčešći je povod i za nesuglasice među sveštenstvom, pa i arhijerejima. Po prilivu sredstava eparhije se drastično razlikuju i dele na bogate i siromašne. I dok pojedini episkopi i njihovi upravni odbori obrću veliki novac zarađen od proizvodnje i trgovine, njihovi sveštenici se izdržavaju mahom od nezavidnih priloga vernika. Njihove "tarife" za verske obrede čest su razlog sukoba sa nezadovoljnim narodom.
Činjenicu da je i Crkva igrač na tržištu u SPC tumači se kao legitiman izvor prihoda.
- U Srbiji ne važi koncept da država finansira rad verskih zajednica, koji je primenjen u mnogim evropskim zemljama - kažu u vrhu SPC. - Ona pomaže delimično, ali to svakako nije dovoljno. SPC, niti ostale verske zajednice, još nisu dobile nazad svu nacionalizovanu imovinu, koja je bila osnovni izvor prohoda sveštenstva i monaštva. Eparhije su zato prinuđene da proizvodnjom dopunjavaju svoje prihode čiji je cilj finansiranje osnovne misije Crkve.
Hodočašća i degustacije
Posetioci manastira poslednjih godina sve češće imaju primedbe na način organizovanja grupnih poseta. Hodočašća se, kako kažu, sve češće pretvaraju u hedonističke obilaske manastirskih podruma. Umesto hodočasničkog, izleti imaju turistički karakter, a gosti svetinja kući se vraćaju sa kesama vina i rakije.
-Organizatori u plan putovanja ne propuštaju da uvrste i degustaciju vina i rakije, uz mogućnost kupovine - ispričao nam je Beograđanin koji je prošle godine preko pokloničkih agencija obišao manastire Crne Gore i Hercegovine. - Mnogo više vremena je izdvojeno za priču o vinogradarskoj tradiciji i tehnologiji pravljenja rakije nego ikonopisu ili manastirskoj bibilioteci.
Hleb i blagoslov
Uz "crkvena" pića, u prodaji može da se nađe i niz hlebova sa pod oznakom "manastirski". Manastir Hilandar je pre nekoliko godina bio prinuđen da ukaže da hleb koji se prodaje pod tim imenom nema nikakve veze sa ovom svetinjom. -
U asortimanu svežih proizvoda na odeljenju pekare u "Maksiju" ili "Tempu" nudimo i "manastirski gračanički hleb", za čiju prodaju imamo blagoslov Episkopa raško-prizrenskog Teodosija - kažu za naš list u kompaniji "Delez".
- Hleb se nalazi u asortimanu naše robne marke, a za nas ga pravi pekara "Alimpije". Od svake prodate vekne tri dinara je namenjeno manastiru "Gračanica".
novosti.rs
|
