Narodna skupština Republike Srpske nedavno je usvojila Zakon o posebnom načinu izmirenja poreskih dugova kojim se dugovi preduzeća pretvaraju u akcije. Opozicija u tom entitetu oštro je kritikovala veliki broj njegovih odredbi, a suština primjedbi svodi se na stav da će zakonom biti nagrađene režimu bliske firme koje ne ispunjavaju svoje obaveze. Neka preduzeća već su osjetila blagodeti “poreskog oprosta”, a opozicionari podozrijevaju da će Vlada intervenisati na isti način kod najvećih gubitaša, a na teret građana Republike Srpske.
Od momenta kada je u Parlamentu RS izglasan Zakon o posebnom načinu izmirenja poreskih dugova, biznismenima bliskim režimu omogućeno je da se legalno i bez ikakve odgovornosti oslobode dugova – tvrde opozicionari Republike Srpske. Novo zakonsko rješenje ocjenjuju katastrofalnim i ističu da je riječ o još jednoj prevari u režiji vladajućih entitetskih struktura. Predsjednik Partije demokratskog progresa Mladen Ivanić kaže:
„Ovima zakonom RS ništa ne dobija, samo gubi. Na teret građana RS se prebacuju stari dugovi, nešto što se tobože zove vlasništvo RS. Bolje da smo to onda nazvali nekom vrstom nacionalizacije. Tu se ništa ne dobija. Dobijaju se beznačajna učešća i u suštini pomaže se bogatim tajkunima koji su svakako koristili privilegije u privrednom sistemu RS za pravljenje ličnog bogatstva. Ovim se to potpuno legalizuje. Ja mislim da je to jako loš, čak katastrofalan zakon za RS.“
Poslanik Socijaldemokratske partije BiH u Parlamentu RS Slobodan Popović kaže da je cijela priča za nepovjerovati jer će poreski dužnici svoje obaveze konvertovati prenošenjem imovine na Republiku Srpsku:
„Ali na način da ja imam 100 maraka poreskog duga, a za tih 100 maraka poreskog duga ja ću dati imovine koja realno vrijedi 10 maraka. Kad se primijeni zakon, način utvrđivanja vrijednosti je takav da on povećava vrijednost imovine čak deset i više puta nego što ona realno vrijedi.“
Zahvaljujući novom zakonu, duga od 20 miliona maraka se već rješava Svislajon industrija alata iz Trebinja. Vlada RS je krajem jula preuzela 17 posto kapitala firme i prodaje ga za 13 feninga po akciji. U opoziciji su izračunali da će Vlada za 20 miliona poreskog duga moći da dobije oko 690 hiljada maraka.
„To je bruka i sramota. To je više od 20 puta manje od iznosa koji se duguje državi. I nije ovo dug državi. To je dug radnicima Tvornice alata, neplaćeni porezi i doprinosi za zdravstveno osiguranje“, kaže predsjednik NDP Dragan Čavić.
Čavić je analizirao spisak velikih poreskih dužnika u RS kojima su dugovi više puta reprogramirani. Među njima su Rafinerija nafte Brod sa 126 miliona KM, Nestro petrol - 10,5 miliona i Fabrika glinice Birač sa 9 miliona maraka duga. Oni su u privatizaciji preuzeli obavezu izmirenja poreskog duga u cjelini, kojeg će sada RS preuzeti u vidu akcija. Predsjednik NDP-a objašnjava da to u prevodu znači da će RS sada kupovati kapital od onih kojima ga je prodala, i to višestrukim obezvrjeđenjem. I Miladin Stanić, poslanik SDS-a u parlamentu RS, tvrdi da će zakon prouzrokovati ogromnu štetu tom entitetu:
„Na način da se u posrnulim preduzećima u kojima je iznesen novac i opran dug pretvori u akcije koje neće ništa vrijediti. To je način da se tajkunima iz okruženja sadašnje vlasti iščiste bilansi i da pojedinci, počev od predsjednika RS preko ostalih ministara, profitiraju na taj način na pojedinim preduzećima jer će postavljati svoje uslove.“
Srpska demokratska stranka najavila je pokretanje postupka ocjene ustavnosti Zakona o posebnom načinu izmirenja poreskih dugova. Oni koji ne izvršavaju svoje obaveze dovode se u nepovoljniji položaj – kažu u SDS-u i podsjećaju da to nije u skladu s članom 66 entitetskog Ustava u kome se kaže da je dužnost RS da obezbijedi jednakost pred zakonom, samostalnost i jednak položaj preduzeća i drugih organizacija.
„Zakonom o konverziji duga u akcije se aminuje lopovluk i nezakonit rad. Način je vrlo jednostavan - svi oni koji su plaćali poreze i doprinose u skladu sa zakonom su idioti, jer ovaj zakon govori o tome i daje poruku da ne treba plaćati poreze i doprinose“, kaže ekonomista Damir Miljević.
Zakon se ipak već primjenjuje, a pojedini ekonomisti skreću pažnju o čemu treba povesti računa. Član Udruženja ekonomista Republike Srpske SWOT Miloš Grujić:
„Vlada i njene institucije treba da pokažu riješenost da neće olako praštati uklanjanje tih obaveza. I što je još važnije, ne smije se ostaviti prostor planovima špekulanata da možda ucjenjuju vladu zadržavanjem radnika, kao što je to do sada bio slučaj. Pod nekom lupom treba da se nađu i preduzeća koja nastoje da olako reprogramiraju obaveze, ili ih nastoje pokriti emisijom obveznica koje bi se opet kupovale od novca RS.“
U opoziciji su skeptični i tvrde da će primjena novog zakonskog rješenja, kao i izbor firmi koje će biti poreski “pomilovane” potvrditi da je u Republici Srpskoj na djelu takozvana “burazerska ekonomija”: bogaćenje privilegovanih na račun svih građana.
